Jakie są prawa i obowiązki akcjonariusza?

Inwestowanie w akcje to nie tylko możliwość osiągania zysków z tytułu wzrostu wartości papierów wartościowych czy otrzymywania dywidend. Zakup akcji oznacza również wejście w rolę współwłaściciela spółki – a to pociąga za sobą konkretne prawa, ale też obowiązki. Wbrew powszechnym wyobrażeniom, nawet posiadanie jednej akcji może dawać realny wpływ na życie korporacyjne spółki.

Czym jest akcja i kto to jest akcjonariusz?

Akcja to papier wartościowy, który potwierdza udział jego właściciela (akcjonariusza) w kapitale zakładowym spółki akcyjnej. Każda akcja oznacza fragment własności spółki. Akcjonariusz nie jest więc tylko inwestorem – staje się współwłaścicielem firmy i jako taki może wpływać na jej funkcjonowanie, a także czerpać korzyści z jej działalności.

Prawa akcjonariusza

1. Prawo do dywidendy

Jedno z najbardziej oczywistych praw. Jeśli spółka osiągnęła zysk i walne zgromadzenie zdecydowało o jego podziale, akcjonariusz otrzymuje swoją część proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji. Należy jednak pamiętać, że wypłata dywidendy nie jest obowiązkowa. Spółka może postanowić przeznaczyć zysk na inne cele, np. inwestycje.

2. Prawo głosu na walnym zgromadzeniu

Każdy akcjonariusz ma prawo głosu na walnym zgromadzeniu, czyli najważniejszym organie decyzyjnym spółki. Liczba głosów jest najczęściej proporcjonalna do liczby posiadanych akcji, chociaż istnieją również akcje uprzywilejowane.

3. Prawo do informacji

Akcjonariusz może domagać się od zarządu udzielenia informacji na temat działalności spółki – zarówno na walnym zgromadzeniu, jak i poza nim. Informacje te muszą dotyczyć spraw związanych z funkcjonowaniem spółki i nie mogą naruszać interesów przedsiębiorstwa (np. tajemnicy handlowej).

4. Prawo do zaskarżania uchwał

Jeśli uchwała walnego zgromadzenia została podjęta z naruszeniem prawa lub statutu spółki, akcjonariusz może ją zaskarżyć w sądzie. Przepis ten sprawia, że mniejsi udziałowcy nie są bezbronni wobec decyzji większości czy zarządu.

5. Prawo do udziału w majątku likwidowanej spółki

W razie likwidacji spółki akcjonariuszom przysługuje udział w majątku, który pozostanie po uregulowaniu zobowiązań wobec wierzycieli.

Obowiązki akcjonariusza

1. Obowiązek wniesienia wkładu

Jeśli nabywasz akcje w drodze emisji pierwotnej (np. IPO), jesteś zobowiązany do wniesienia wkładu w wysokości ustalonej przez spółkę. Może to być wkład pieniężny lub, w przypadku emisji niepublicznej, także aport (np. nieruchomości, prawa autorskie).

2. Obowiązek podatkowy

Dochód z dywidend lub zysków kapitałowych (np. sprzedaży akcji) podlega opodatkowaniu. Akcjonariusz musi samodzielnie rozliczyć się z urzędem skarbowym, jeśli korzysta z rachunku zagranicznego lub nie objętego automatycznym rozliczeniem.

3. Odpowiedzialność ograniczona

Dobrą wiadomością jest to, że akcjonariusz nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jego ryzyko ogranicza się do wysokości wniesionego kapitału. Nie odpowiada on prywatnym majątkiem za długi firmy.

Jak wygląda praktyczne korzystanie z praw akcjonariusza?

Większość inwestorów indywidualnych korzysta ze swoich praw w sposób bierny, licząc na wzrost wartości akcji i ewentualne dywidendy. Jednak w przypadku większych pakietów akcji (np. 5% lub więcej), otwiera się możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu spółki – np. poprzez zgłaszanie uchwał, zwoływanie walnych zgromadzeń czy proponowanie zmian w zarządzie. Osoby zainteresowane bardziej aktywnym wpływem na spółki mogą korzystać z narzędzi udostępnianych przez biura maklerskie i serwisy inwestorskie. W celu uzyskania bardziej szczegółowych instrukcji, przejdź do strony internetowej, gdzie znajdują się pełne zasady korzystania z uprawnień właścicielskich.

Spółki publiczne a prywatne – różnice dla akcjonariusza

Nie każdy akcjonariusz jest inwestorem giełdowym. Spółki mogą być notowane na giełdzie (publiczne) lub działać poza nią (prywatne). Różnice są istotne:

• W spółkach giełdowych obowiązuje większa transparentność i ścisła kontrola nad komunikacją z akcjonariuszami.

• Spółki prywatne często mają mniej formalnych procedur, ale też mniejsze możliwości obrotu akcjami.

Warto być świadomym, jak wygląda proces przenoszenia akcji, jakie obowiązują ograniczenia oraz z czym wiąże się nabycie akcji w ofercie prywatnej.

Pasywny akcjonariat a aktywizm inwestorski

Inwestorzy mogą przyjąć jedną z dwóch postaw: bierną (pasywną) lub aktywną. Pasywny akcjonariusz to ten, który nie angażuje się w życie spółki, traktując akcje wyłącznie jako narzędzie lokowania kapitału. Aktywny inwestor może próbować wpływać na strategię spółki, skład zarządu czy sposób zarządzania zyskiem. W krajach anglosaskich aktywizm inwestorski jest zjawiskiem częstym. W Polsce wciąż rzadkim, choć rosnącym w siłę. Przykładem mogą być fundusze inwestycyjne, które gromadząc większe pakiety akcji, starają się poprawiać efektywność zarządzania spółkami.

Bycie akcjonariuszem to więcej niż tylko posiadanie papierów wartościowych. To realna relacja ze spółką ze wszystkimi jej konsekwencjami. Z jednej strony daje prawo do dywidend, informacji, głosu, a nawet do sądowej ochrony interesów. Z drugiej, niesie obowiązek dbałości o interes spółki, właściwego rozliczenia podatków i odpowiedzialnego korzystania z posiadanej władzy. Im bardziej świadomy akcjonariusz, tym lepsze perspektywy nie tylko dla jego portfela, ale i dla całego rynku kapitałowego. Kapitał daje wpływ – ale też zobowiązuje. Dlatego nie wystarczy inwestować, trzeba też uczestniczyć.